In mijn blog gebruik ik vaak het woordje ‘hè’. Gewoon omdat dat lekker klinkt. Maar waarom staat er eigenlijk een accent op de ‘e’? En hoe bepaal je dan welk accent je moet plaatsen? Omdat dit een moeilijk geval van interpunctie is, leg ik het hier voor jou uit.
Zoals de titel al zegt, ga ik in deze blog iets vertellen over de accent grave, de accent aigu en het accent circonflexe. Allemaal accenten die in sommige gevallen veel op elkaar lijken, maar alledrie een eigen uitleg hebben. Daarom vragen we ons af:
Wanneer gebruik je de accent grave, accent aigu en accent circonflexe?
Accenten
Accenten komen voor in sommige Franse leenwoorden. De accent grave, accent aigu en accent circonflexe (ook wel circumflex of dakje genoemd) zijn hier voorbeelden van. De regels voor het gebruik van deze tekens staan niet helemaal vast. Vaak vallen accenten (als het woord is opgenomen in de Nederlandse taal) weg. Maar wanneer is een woord dan zodanig ingeburgerd dan het accent weggaat? Omdat hier geen regels voor zijn, is het bepalen van een accent moeilijk.
Accent grave
De accent grave ` is het streepje dan van linksboven naar rechtsonder wijst. Het wordt in ingeburgerde Franse woorden alleen gebruikt op de e. De e moet dan uitgesproken worden als de ‘e’ in blèren. Omdat, zoals ik hierboven al kort uitlegde, het onduidelijk is wanneer een Frans woord ingeburgerd is, wordt het teken vooral gebruikt om de korte ‘e’ te benadrukken. Hoewel taalinstanties zeggen dat het benadrukken van de korte ‘e’ na 1996 niet meer wordt gedaan, is het wel een goede uitleg voor wat er gebeurt bij dit teken. Voorbeelden van woordjes die we in het Nederlands een accent grave geven zijn ‘hè’ en ‘à’. Woorden die een vaste accent grave hebben zijn:
- Ampère
- Caissière
- Première
- Barrière
- Crème.
Accent aigu
De accent aigu ´ is het streepje dat van linksonder naar rechtsboven wijst. Dit teken wordt gebruikt als de letter moet worden verlengd. Het zou dus moeten klinken als een ‘ee’. Je wilt dan een klank echt benadrukken. Vergelijk maar eens de woordjes ‘hè’ (accent grave) en ‘hé’ (accent aigu). De ‘e’ met accent aigu heeft dan een lange klank. De accent aigu kan worden gebruikt om de klemtoon aan te duiden. Zoals bij de woorden vóórkomen en voorkómen. Woorden die een vaste accent aigu hebben zijn:
- Café
- Rosé
- Cliché
- Paté
- Decolleté
Accent circonflexe
Een accent circonflexe wordt ook wel circumflex of dakje genoemd. Het lijkt ook op een dakje of hoedje ^. Echte Nederlandse woorden hebben dit accent (met misschien een uitzondering) nooit. Het zijn dan ook vooral Franse woorden die dit accent hebben. In het Nederlands blijft dit teken op sommige Franse woorden staan vanwege de uitspraak. Dit is dan een iets langere, nasale klank. Woorden met accent circonflexe zijn:
- Crêpe
- Maîtresse
- Gêne
- Crème fraîche
- Enquête
Zoals je ziet zijn er veel woorden die wel een accent dragen. Maar het accent verdwijnt in het Nederlands wel steeds wat meer naar de achtergrond, bijvoorbeeld door de komst van meer Engelse woorden. Zo kun je scène zeggen, maar wordt ook de Engelse uitspraak ‘scene’ veel gezegd. Nog een geval is het woord gênant. Volgens het Groene Boekje moet dit geschreven worden met een accent circonflexe, terwijl Onze Taal zegt dat dit gemakkelijk zonder accent kan.
Wat vinden jullie van het verdwijnen van accenten? Liever wel, of liever niet? O, en heb je een vraag? Laat het me weten.
Liefs,
Vera
Nu heb ik nog een vraag over een ander leesteken, nl. het haakje onder de letter c in de vorm van een 5 zonder het dwarse streepje bovenaan
. Hoe noemen we dat ook alweer???
Beste Maria, ik geloof dat je hebt over de zogenoemde ‘cedille’. Hij komt in het Nederlands alleen voor bij leenwoorden, zoals het woord façade, bij persoonsnamen en plaatsnamen (Curaçao). Liefs, Vera
Leuk om deze informatie nog eens te zien, voor mij is dit al enige tijd geleden.
mijn vraag: wordt de “tilde” nog ergens gebruikt. Het Spaanse alfabet heeft de letter ñ nog.
NickK te heerlen
Hoi Nick, de tilde wordt naar mijn weten niet gebruikt in het Nederlands, maar in het Portugees is het nog altijd een populair teken!
De accent circonflex geeft aan dat achter die letter vroeger in het Frans de letter ‘s’ heeft gestaan. Vergelijk het maar met hetzelfde woord in het Spaans waar die ’s nog is behouden. côte – costa, être – estate, île – isla. Ook in het Latijn zie je de letter s nog vaak terug.
Heldere uitleg van een accent circonflex. Bedankt! Was het bijna vergeten…
Ik heb jarenlang het verkeerde geleerd!! Wat baal ik hiervan. Ik dacht dat je dat schuine streepje apostrof noemt. Gelukkig heb ik het juiste geleerd, bedankt.