Jaaa, we zijn jarig! Daarom moeten we wel een vrolijke themablog schrijven. Toen ik als achttienjarige in Nijmegen kwam wonen werd ik een keertje aangesproken: ‘’Proficiat’?, kom je uit Limburg ofzo?’. Blijkbaar was het deze keer niet mijn accent dat me verraadde, maar het woord ‘proficiat’. Maar waarom?
Volgens meerdere studenten (die opgroeiden in het noorden) hoor je niet ‘proficiat’ te zeggen, maar ‘gefeliciteerd’. Het woord ‘proficiat’ zou ‘ouder taalgebruik’ zijn en meer voorkomen in het zuiden van het land. Dat heb ik nooit echt begrepen. Wat maakt het nou eigenlijk uit? Of je nu ‘proficiat’ of ‘gefeliciteerd’ zegt, je wenst iemand toch hetzelfde? 4 jaar later, als tweeëntwintigjarige, heb ik het dan eindelijk uitgezocht. Kortom,
Wat is het verschil tussen ‘proficiat’ en ‘gefeliciteerd’?
Proficiat
Proficiat betekent ook wel ‘’geluk gewenst’. Als we kijken waarvan het is afgeleid komen we uit bij het Latijnse ‘proficere’, wat staat voor ‘vooruitgang maken’ oftewel ‘succes hebben’. Als je proficiat zegt, zeg je dus (letterlijk gezien) ‘laat het vorderen’ of ‘laat het baten’. Nu wordt het gebruikt om iemand geluk te wensen. Het woord kwam al voor in het jaar 1720 en gaat blijkbaar dus al wat goede jaren mee. Het woord wordt vaker gebruikt in Vlaanderen en in het zuiden van Nederland (met name in Noord-Brabant en Limburg).
Gefeliciteerd
Gefeliciteerd betekent ‘geluk wensen’. Het zou komen van het Franse ‘féliciter’, wat staat voor ‘gelukkig maken’. Dat zou weer komen van ‘felix’ (geluk). Het woord feliciteren werd al rond het jaar 1690 gebruikt. Over de herkomst is niet veel te vinden. Gefeliciteerd is wel de meer gangbare uiting om te gebruiken bij een verjaardag (of andere aangelegenheid) in het noorden van Nederland.
Verschil
Waar het verschil precies in zit, weet ik niet. Ik heb zelfs nog even op het internet wat speurwerk verricht. Daar wordt gezegd dat ‘proficiat’ ouderwets taalgebruik is. Ergens een beetje gek, als ‘gefeliciteerd’ als gelukswens ouder is dan het woord ‘proficiat’. Daarnaast wordt gedacht dat het verschil zit in ‘waarvoor je wenst’. Als je wenst bij een succes van iemand, zou je ‘proficiat’ zeggen. Zoals bij een promotie, afstuderen of het behalen van je rijbewijs. Bij een verjaardag zou je ‘gefeliciteerd’ zeggen. Zelf denk ik dat van deze gedachtegang niet echt sprake is, omdat de meeste mensen alleen ‘gefeliciteerd’ zeggen, bij welke aangelegenheid dan ook, of ‘proficiat’.
Zelf vind ik ‘proficiat’ net zo’n leuke uitspraak als ‘gefeliciteerd’. Wat zeg jij? Heb jij wel eens gehoord van een verschil tussen deze twee uitspraken? Laat het me weten!
Liefs,
Jarige Vera
Leuke en informatieve site, Vera! Als taalcoach van een Poolse mevrouw een goede ondersteuning!
Als buitenlandse kan ik alleen maar zeggen dat ik ‘gefeliciteerd’ veel vaker hoor, maar dat ik vroeger ‘proficiat’ vaker zei puur omdat het makkelijker uit te spreken is! Net zo’n struikelwoord voor buitenlanders als Scheveningen.
Geweldig stukje. Ik vroeg het me ook af. Ik vind het wel leuk om juist “proficiat” te zeggen omdat inderdaad maar weinig mensen dit doen. We zijn juist vernieuwend nu ik zie dat het een jonger woord is.
Zelf vind ik het ook behoorlijk verwarrend hoor! Ik kom ook uit het zuiden (wist niet dat het daar iets mee te maken had) en gebruik allebei de woorden. Wel is mij al vaker verteld dat er een verschil is: met de verjaardag zeg je dit en met het behalen van een diploma zeg je dat… maar welk woord betekende wat ook weer? Dan moet ik iederskeer weer eventjes nadenken. Als je kijkt naar jouw uitleg .. it makes sense. Proficiat, want je hebt succes gehad! = bij het behalen van iets. Bedankt voor je uitleg. Leuke blog!
Dankjewel voor de leuke reactie, Anke! Liefs, Vera.
Ik hoor in Limburg vaker proficiat en in Holland bijna alleen maar gefeliciteerd.
Hallo Vera,eerst nu ontdekte k je art. over proficiat en gefeliciteerd…In Twente, mijn geboortestreek, werd hoofdzakelijk bij verjaardagen gefeliciteerd gebruikt.Ik vond je art.best leuk om te lezen.Veel groetjes uit Heerlen
Goed en leuk artikel Vera. Ik denk dat maar eigenwijs proficiat blijf gebruiken. 😉