Vorige week vroeg ik op facebook aan jullie: ‘Wat is je favoriete spreekwoord of uitdrukking?’. Janneke kwam met het antwoord: ‘Om der wille van de smeer, likt de kat de kandeleer’. Het klinkt ontzettend lekker en nostalgisch, maar wat betekent het nu eigenlijk? Komt de kat, uh, aap, nu uit de mouw?
Deze keer lichten we een favoriete uitdrukking toe van een trouwe lezer. ‘Om der wille van de smeer, likt de kat de kandeleer’. Waar komt deze uitdrukking vandaan? En misschien nog wel belangrijker:
‘Wat betekent de uitdrukking: ‘Om der wille van de smeer, likt de kat de kandeleer’?’
Oorsprong
De uitdrukking verwijst naar het beeld van een kat die aan een kandeleer likt. Als je een kat aan een kandeleer ziet likken is dit niet omdat hij de kandeleer zo lekker vindt, maar omdat er kaarsvet op de kandeleer zit (anders zou hij het niet doen). ‘Smeer’ heeft van oorsprong echter een andere betekenis, namelijk ‘dierlijk vet’, waarvan men later kaarsen maakte. Een ‘kandeleer’ staat ook wel bekend als ‘kandelaar’.
Bijzonder is dat de uitdrukking al heel erg oud is! De uitdrukking verscheen al in het jaar 1480 in de ‘Proverbia Communia’, een spreekwoordenboek. In 1480 sprak men nog het Middelnederlands (in plaats van het Nederlands) en zag de uitdrukking er als volgt uit: ‘Om die minne vanden smeere, leckt die catte den candeleere.’ Iets anders geschreven, maar de woorden komen nog wel overeen. Ook werd de uitdrukking gebruikt door de beroemde Jacob Cats: een bekende dichter rond het jaar 1600.
Betekenis
Nu komen we bij het echte werk. Wat betekent die uitdrukking nou? ‘Om der wille van de smeer likt de kat de kandeleer’ betekent dat iemand iets doet om er voordeel uit te slaan, terwijl hij zich er niet prettig bij voelt. Voorbeeld: jij wil super graag die nieuwe baan, maar je vindt die directeur geen leuke vent. Dan doe je toch aardig (ook al meen je dat niet echt). In principe lik jij dan de smeer van de kandeleer: omwille van de voordelen doe je iets. Begrijpelijk, toch?
Liefs,
Vera
P.S Met dank aan Cecile en haar kattensweater!
